หลักฐานเก่าสุดที่แสดงว่าคนเรากินข้าวกับปลามาแต่ยุคดึกดำบรรพ์ คือก้อนขี้ 3,000 ปี มาแล้ว (เป็นอย่างน้อย) มี “อาหารมื้อสุดท้าย” เป็นข้าวและปลา มีก้างปลาและแกลบข้าวปลูกปนอยู่ด้วย นักโบราณคดีขุดพบที่บ้านโคกพนมดี ต.โคกพนมดี อ.พนัสนิคม จ.ชลบุรี ยังพบกาก “อาหารมื้อสุดท้าย” อีกชุดหนึ่งมีข้าวกับปลาโดยพบเกล็ดปลา, ก้างปลา และแกลบข้าวป่า (เพราะบริเวณนั้นน้ำเค็ม ปลูกข้าวไม่ได้) บนที่ราบสูงโคราช พบซากปลาช่อนทั้งตัวขดอยู่ในหม้อดินเผา แล้วยังมีปลาดุก ปลาหมอ ปลาไหล ฯลฯ รวมกับสิ่งของและอาหารอย่างอื่นฝังอยู่กับศพ มีอายุไม่น้อยกว่า 3,000 ปีมาแล้วนักโบราณคดีขุดพบที่บ้านโนนวัด ต.พลสงคราม อ.โนนสูง จ.นครราชสีมา แสดงว่าคนยุคนั้นกินข้าวกับปลา แล้วใช้ปลาช่อนเป็นเครื่องเซ่นวักเลี้ยงผี มีคำพูดในชีวิตประจำวันว่าข้าวปลา, กินข้าวกินปลา (หมายถึงข้าวอย่างหนึ่ง กับปลาอีกอย่างหนึ่ง) และข้าวกับเกลือ (หมายถึงข้าวอย่างหนึ่ง กับเกลืออย่างหนึ่ง) คำทักทายของคนทั่วไปเมื่อพบกัน คือไปไหนมา? (เป็นคำทักทายเชิงคำถามที่ไม่ต้องการคำตอบ) แต่จะมีคำถามทุกข์สุขตามมา ว่ากินข้าวปลาหรือยัง? หรือกินข้าวกินปลาหรือยัง? นอกจากนั้นยังมีคำคล้องเป็นสุภาษิตหรือคำพังเพยเก่าแก่ของกลุ่มชนเผ่าดินแดนภายใน เช่น ภาคเหนือของเวียดนาม, ลาว เกี่ยวกับข้าวและปลา ดังนี้ กินข้าวอย่าลืมเสื้อนา กินปลาอย่าลืมเสื้อน้ำ หมายความว่า เมื่อกินข้าว ต้องไม่ลืมบุญคุณของผีนาที่คุ้มครองเมล็ดข้าวในท้องนาให้คนกิน เมื่อกินปลา ต้องไม่ลืมบุญคุณของผีน้ำที่คุ้มครองปลาในท้องน้ำให้คนกิน ทั้งหมดนี้ยืนยันว่าเก่าสุดของอาหารไทย คือข้าวกับปลา และน่าจะเป็นอาหารเก่าสุดของคนในอุษาคเนย์ด้วย แหล่งข้อมูล : สุจิตต์ วงษ์เทศ. “อาหารไทย มาจากไหน” , สำนักพิมพ์นาตาแฮก
